Nieuwsbrief oktober 2023

Beste lezer,

In mijn dagelijkse werk als onafhankelijk adviseur, procesmanager of in welke hoedanigheid dan ook zet ik mij in om mensen en maatschappelijke partners te inspireren om samen tot grote hoogte te komen. Om samen nieuwe wegen te bewandelen die de kwaliteit van wonen, leven en zorg verbeteren voor senioren en mensen met een beperking.

Ik deel mijn expertise niet alleen via kennis- en inspiratiessessies, presentaties en officiële publicaties, maar juist ook via deze nieuwsbrief. Kun je wel wat praktische handvatten gebruiken bij het opzetten van een regionale samenwerking? Zou je je wat verder willen inlezen over tussenwoonvormen? Zoek je mogelijkheden van financiering voor de realisatie van ouderenhuisvesting? In deze nieuwsbrief wijs ik je graag de weg. Mijn drijfveer: door kennis te delen worden we samen beter.

Over het beste samenbrengen gesproken: met gepaste trots presenteer ik je in deze nieuwsbrief ook de bundeling van alle interviews die ik onder de titel ‘De droom van’ heb gepubliceerd. Elf keer deelden professionals en ervaringsdeskundigen hun visie op hoe we de zorg en wonen voor kwetsbare mensen kunnen verbeteren. Ik kan je niet anders dan aanraden om deze elf pakkende interviews te lezen. Ik raakte er elke keer weer door geïnspireerd. Jij ook?

Hartelijke groet,
Guido de Ruiter

Interview De droom van Ruben de Ruiter

Hoe moet de toekomst van wonen, leven en zorg eruit zien voor kwetsbare mensen? Als afsluiting van de interviewreeks ‘De droom van’, sprak ik met mijn zoon Ruben die vanwege zijn complexe problematiek 24/7 intensieve ondersteuning nodig heeft. Kijkend naar de toekomst ziet hij graag dat er voor iedereen individuele begeleiding is. “Die begeleiding moet erop gericht zijn om het leven zo leuk en zo goed mogelijk te maken. En dat is voor iedereen weer anders.”

“Ik zou willen dat er voor iedereen individuele begeleiding is die het leven zo leuk en zo goed mogelijk maakt. En dat is voor iedereen anders.”

Ruben de Ruiter, zoon van Bea en Guido de Ruiter
“Ik ben Ruben de Ruiter, geboren in oktober 1993 in Colombia. Ik ben geadopteerd door Bea en Guido de Ruiter, mijn adoptieouders. Toen ik twintig maanden oud was, kwam ik naar Nederland. Sinds mijn dertiende woon ik op begeleid-wonen-locaties voor mensen met een verstandelijke beperking, bij verschillende instellingen. Ik heb een goed contact met mijn ouders: we zien elkaar iedere week.”

“Ik heb een aantal beperkingen waardoor ik ondersteuning bij mijn leven nodig heb. Maar ik kan ook veel zelf en leer dat ook steeds beter. Ik kan goed met het openbaar vervoer reizen en werk vier dagen per week bij een kringloopwinkel in Vlaardingen. Ik woon in Hoogvliet en heb daar een studio binnen een woongroep.”

Anders wonen
“Wat ik zou veranderen als ik het voor het zeggen had? Ik zou het wonen in groepen afschaffen. Moet je je voorstellen dat je in een groep woont met mensen die je zelf niet hebt uitgekozen. Je moet je leven met hen delen, met elkaar eten en activiteiten doen. Daarnaast moet je ook nog eens de woonkamer, keuken en soms je badkamer delen. Dat terwijl wij – ik en de andere bewoners – beperkingen hebben en al onze energie nodig hebben om onszelf staande te houden.”

“Mijn idee: iedereen een eigen huis met een eigen voordeur. Voor sommige mensen een huis in de wijk met ambulante ondersteuning. Voor anderen een huis naast woningen met andere mensen die ondersteuning krijgen, bijvoorbeeld in een hofje of op een galerij. Daarbij hoort dan ook een inloophuis waar je, als je dat wilt, samen kunt eten en met elkaar leuke activiteiten kunt doen. Zo heb je je eigen huisje met alle faciliteiten en kun je gebruikmaken van een gezamenlijke voorziening.”

Andere aanpak in zorg en ondersteuning
“Ook de zorg en ondersteuning kan anders. In een groep is de begeleiding vooral gericht op de groep in plaats van op iedereen afzonderlijk. Dit terwijl iedereen anders in elkaar zit en andere mogelijkheden heeft. Daarom zou ik willen dat iedereen begeleiding op maat krijgt, die past bij de eigen wensen en mogelijkheden. Die begeleiding moet goed aansluiten op het individu om het leven zo leuk mogelijk te maken. Want wanneer je begeleiding nodig hebt, is dat al vervelend genoeg. Als je dan niet krijgt waar je als individu echt behoefte aan hebt, bereik je veel minder in het leven dan je zou kunnen.”

Andere insteek voor activiteiten
“En dan zijn er nog de activiteiten. Die zijn nu allemaal gericht op de groep waar je woont, terwijl iedereen heel andere wensen heeft. Ik zou willen dat er een keus is of je wilt meedoen of niet. Zet de activiteiten op een prikbord en laat mensen zich dan inschrijven. Door in een bepaalde buurt activiteiten voor een grote groep mensen aan te bieden, kan er een veel breder aanbod zijn, gericht op verschillende mensen met verschillende ondersteuning. Zo stimuleer je leuke contacten met andere mensen en dat is waaraan velen behoefte hebben. Mensen met een beperking zijn vaak eenzaam. De activiteiten kunnen niet alleen georganiseerd worden door begeleiders en vrijwilligers, maar ook door bewoners. Zo doe je zelf veel meer mee en ben je veel meer betrokken.

Anders geld verdelen
“Alle bewoners hebben een indicatie waaraan een budget hangt, maar niemand binnen de groepswoning kan beslissen over hoe we het geld verdelen – de begeleiding niet en de bewoners niet. En dat terwijl je allemaal wel bepaalde wensen hebt. Wanneer je meer zelfstandig woont, is dat wel zo: de een vindt sporten belangrijk, de ander gaat graag naar de bioscoop. Wat iedereen ook heel belangrijk vindt, is lekker en goed eten. Dat is het hoogtepunt van de dag. Ik zou willen dat er wat meer geld is voor het eten. Daarnaast zou ik willen dat bewoners mogen meebeslissen over een stuk van het geld. Waar geven we iets aan uit?”

Voor iedereen anders
“Kortom, ik zou willen dat er voor iedereen individuele begeleiding is. Begeleiding die erop gericht is om het leven zo leuk en zo goed mogelijk maken. En dat is voor iedereen anders!”

Interviewreeks ‘De dromen van …’ nu gebundeld

In 2020 startte ik met interviews rondom de vragen “Hoe zien professionals en ervaringsdeskundigen de toekomst van de kwaliteit van wonen, leven en zorg voor kwetsbare mensen? Wat zijn hun dromen en ideeën voor verbeteringen? En wat kunnen we van elkaar leren om de kwaliteit van leven van mensen die het niet helemaal alleen redden, te verbeteren?”. In iedere nieuwsbrief plaatste ik een nieuw interview dat ook telkens op mijn website verscheen.

Gedreven vanuit eigen ervaringen
Met de interviews wilde ik vanuit verschillende invalshoeken verhalen optekenen rondom deze vragen – mede gedreven door hetgeen ik meemaak in mijn werk en ook als ervaringsdeskundige. Ik ben namelijk vader van Ruben die een complexe problematiek heeft. Daardoor heeft hij 7×24 uur intensieve ondersteuning van een zorgorganisatie nodig.

Wat mij in de zoektocht naar een goede woonplek voor Ruben opviel, is dat zorginstellingen zó in hun eigen financieel gedreven zorgsysteem denken en organiseren. Het systeem staat centraal en de mens moet daarin passen in plaats van andersom. Dit maakt het bijna onmogelijk om hier iets fundamenteels in te veranderen. De dialoog tussen ons als verwanten en zorgorganisaties verloopt vaak stroef. Tussen de systeemwereld en de leefwereld blijven grote verschillen zitten. De financiering geeft zo zijn beperkingen.

Verbinden van leef- en systeemwereld
Nu, drie jaar en elf interviews later, is de interviewcirkel rond en eindig ik deze reeks met een interview met Ruben. Rode draad bij alle interviews is de enorme opgave om de leefwereld en de systeemwereld met elkaar te verbinden. We willen echt wel de kwaliteit van leven van mensen met een beperking centraal zetten en verbeteren, maar het systeem dat we zelf gecreëerd hebben, is een veelkoppig monster dat dit in de weg zit. Er is dus nog een hoop te doen. En dat merken Ruben, wij als verwanten en alle anderen die afhankelijk zijn van professionele ondersteuning, elke dag opnieuw.

Invitatie tot inspiratie
Daarom een oproep aan ons allemaal: laat deze interviews een inspiratie zijn om ‘de bedoeling’ echt centraal te zetten en ‘de systemen’ daaraan ondersteunend. Hopelijk moedigen alle interviews aan om een klein beetje bij te dragen aan de grote doelstelling: het verbeteren van het leven van kwetsbare medemensen die het zonder ondersteuning niet redden. Mijn streven om dat te bevorderen stopt zeker niet. Met al mijn energie, enthousiasme en visie ga ik daarmee verder.

Om het lezen van alle interviews makkelijker te maken, heb ik alle interviews samengevoegd in de bundel ‘De dromen van ….‘.

Nieuwe handreiking Platform31: handvatten voor regionale samenwerking

Eén van de programma’s van de Nationale Woon- en Bouwagenda is ‘Een thuis voor iedereen’. Het doel van dit programma is om de woningmarktpositie van aandachtsgroepen te verstevigen. Om dit te realiseren, moet er een afstemming over de grenzen van gemeenten en maatschappelijke partners tot stand komen. Elke regio heeft verschillende opgaven als het gaat om bijvoorbeeld kwetsbare inwoners en het beschikbare aanbod van woningen en zorg. Samen met Manon de Caluwé, partner van Common Eye, en Netty van Triest, senior projectleider van Platform31, ben ik schrijver van de nieuwe handreiking ‘Regionale samenwerking organiseren en doen’. Deze publicatie geeft iedereen die een regionale samenwerking voor aandachtsgroepen wil opzetten of begeleiden, praktische handvatten om aan de slag te gaan met de organisatie daarvan.

Opdracht uitgelicht: kennis- en inspiratiesessies

De afgelopen periode heb ik weer veel mooie opdrachten mogen uitvoeren. Sommige waren kort. Zo heb ik bijvoorbeeld een dagdeel een Raad van Commissarissen wegwijs gemaakt in de wereld van wonen-welzijn-zorg en stond ik als spreker op een congres over gemengd wonen. Sommige opdrachten waren langer. Ik heb bijvoorbeeld een zorgorganisatie ondersteund bij een innovatief woonconcept en mijn expertise geleverd binnen diverse regio’s vanuit het Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen.

Corporatievraagstukken
Een organisatie waar ik jaren bij betrokken was, is Vestia, de woningcorporatie die sinds begin 2023 niet meer bestaat. Voor hun afdeling Zorgvastgoed begeleidde ik gedurende zes jaar kennissessies over wonen-zorg(vastgoed). Ook ondersteunde ik de corporatie bij diverse ad-hoc vraagstukken op het gebied van stakeholdersmanagement, zorgvastgoed, risicoanalyse en andere thema’s.

Verder bij drie nieuwe woningcorporaties
Vestia is gesplitst in drie nieuwe woningcorporaties: Hef Wonen in Rotterdam, Hof Wonen in Den Haag en Stedelink in Delft, Zoetermeer en Zuidplas. Ik ben verheugd dat mijn inzet voor deze drie corporaties wordt gecontinueerd. Ik begeleid enkele kennis- en inspiratiesessies per jaar over ontwikkelingen binnen ‘langer’ en ‘weer’ thuis wonen. Daarnaast adviseer en coach ik regelmatig bij strategische vraagstukken over langer en weer thuis wonen van kwetsbare groepen, senioren en zorgvastgoed.

Heb je interesse in zo’n sessie die ik voor jouw organisatie of samenwerkingsverband kan organiseren en begeleiden? Neem gerust contact met me op.

Benieuwd naar andere opdrachten?
Bekijk het overzicht van alle opdrachten waaraan ik werk of gewerkt heb.

Een thuis voor iedereen: info over het koplopersprogramma en praktijklabs

In mijn vorige nieuwsbrief vertelde ik over het programma ‘Een thuis voor iedereen’. Hiermee willen overheden en andere partijen ervoor zorgen dat er in 2030 voldoende huisvesting is voor kwetsbare groepen woningzoekenden. Op de website van Platform31, dat de koploperregio’s met kennis en kunde ondersteunt, staat een interview en een vlog met mij over het belang van een goede procesaanpak.

Blijvende rol in het koplopersprogramma
Als een van de betrokken deskundigen begeleid ik koploperbijeenkomsten en adviseer ik twee koploperregio’s. Verder schreef ik mee aan de eerder genoemde publicatie over de regionale samenwerking bij de huisvesting van aandachtsgroepen.

In juni ging de Kamerbrief voortgang ‘Een thuis voor iedereen’ naar de Tweede Kamer. Alle landelijke partijen hebben daaraan bijgedragen. De koplopers zijn specifiek benoemd in de rapportage, de begeleidende kamerbrief met bijlage, het nieuwsbericht en de praatplaat.

Het ondersteuningsprogramma loopt door. Samen met Platform31 ben ik opnieuw betrokken als deskundige. Ik heb niet alleen een rol bij de koplopersbijeenkomsten, maar nu ook bij de praktijklabs.

Praktijklabs
Het praktijklab richt zich op de opgave waarvoor gemeenten staan om aandachtsgroepen te huisvesten. Door nieuwe wetgeving krijgen gemeenten de verantwoordelijkheid om een brede integrale regionaal afgestemde lokale woonzorgvisie op te stellen. Deze maakt deel uit van het lokale volkshuisvestelijke programma dat de woonbehoefte van aandachtsgroepen en de aanpak ervan samenvat. De wet schrijft voor dat gemeenten regionaal met elkaar afstemmen over de huisvesting van aandachtsgroepen. Het programma van een praktijklab is gericht op het handelingsperspectief van gemeenten en samenwerkingspartners die deze opdracht uitwerken.

Voorbeelden van thema’s die aan bod komen, zijn:

Wat betekent de nieuwe wet Versterking Regie Volkshuisvesting?
Welke nieuwe taken krijgen gemeenten en hun samenwerkingspartners?
Wie zijn de aandachtsgroepen en welke woonbehoeften hebben zij?
Hoe maken we een goede woonzorganalyse en spreidingsanalyse die input geeft voor het gezamenlijke gesprek?
Hoe zorg je voor een goede samenwerking en procesaanpak?

Het praktijklab is bedoeld voor regionale samenwerkingsnetwerken van partijen als gemeente, zorgaanbieders en woningcorporaties, die zich richten op regionale afspraken wonen en zorg voor de huisvesting van kwetsbare groepen. Ook binnen jouw regionale samenwerkingsnetwerk kun je gebruikmaken van zo’n praktijklab. Hier wat details op een rij:

Opzet: het praktijklab bestaat uit een workshop van een dagdeel, afgestemd op jouw behoeften. Tijdens een voorbespreking bepalen we samen met jou het onderwerp, de locatie en de opzet van het praktijklab (inclusief workshop en mogelijk een excursie).
Aanmelden kan tot en met voorjaar 2024. Stuur daarvoor een mail naar Maxje van der Heijden van Platform31.
Planning: eerste stap is altijd een voorgesprek. Het praktijklab zelf kan op locatie plaatsvinden tussen september 2023 en juni 2024. We houden rekening met je agenda.
Kosten? Het praktijklab is kosteloos, met de afspraak dat inzichten uit het praktijklab door Platform31 en het EHA mogen worden gedeeld. Artikelen publiceren we op de websites van Platform31, het EHA en het Online Kennis en Expertise Centrum.
Meer informatie vind je op de website van Platform31.

Online Kennis- en Expertisecentrum Een thuis voor iedereen en Wonen en zorg voor ouderen
Ken jij het Online Kennis- en Expertisecentrum Een thuis voor iedereen en Wonen en zorg voor ouderen (OKEC) al? Hier vind je alle informatie over wet- en regelgeving, financiële regelingen, expertteams, handreikingen en praktijkvoorbeelden rondom de huisvesting van aandachtsgroepen en ouderen. De website houd je ook op de hoogte van de laatste activiteiten en ontwikkelingen. Zo ondersteunen we provincies, gemeenten, woningcorporaties, projectontwikkelaars en maatschappelijke organisaties bij de huisvesting van kwetsbare mensen.

Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen
Het Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen ondersteunt gemeenten en samenwerkende partijen eveneens bij de grote integrale transformatieopgave voor (kwetsbare) mensen. Als expertlid van dat team heb ik al diverse regio’s ondersteund.

Opgave en aanpak
De transformatie- en decentralisatieopgave is groot. Het vergt een integrale (wonen-welzijn-zorg-werk)aanpak alsook een interdepartementale samenwerking. Gelukkig zijn er verschillende manieren om partijen bij de opgave te ondersteunen. Ik ben verheugd dat ik op diverse plekken vanuit verschillende invalshoeken mijn kennis en expertise kan inzetten.

Over gemengd wonen en tussenwoonvormen

Een van de aanpakken die eraan bijdragen om zowel senioren als aandachtsgroepen langer zelfstandig thuis te laten wonen, zijn tussenwoonvormen. Dit zijn woonvormen tussen zelfstandig wonen en een intramurale voorziening in. Ze zijn er in een grote verscheidenheid. Denk aan hofjes, gemengd wonen en caring communities in wijken en buurten. Vanuit diverse invalshoeken ben ik daar al lang bij betrokken en ik ben er ook een groot voorstander van. Zo schreef ik er al over in diverse nieuwsbrieven en mocht ik mijn visie over deze tussenwoonvormen in maart 2022 in een rondetafelgesprek Wonen en Zorg in de Tweede Kamer toelichten. Mooi om te zien: een aantal jaren geleden werden dit soort aanpakken nog maar mondjesmaat omarmd, nu is het eerder bijzonder wanneer er géén aandacht voor is.

In het landelijk programma Wonen en Zorg voor Ouderen staat: “Om ervoor te zorgen dat ouderen zo lang mogelijk prettig en gezond thuis blijven wonen, zijn er voldoende woningen geschikt voor ouderen nodig”. Het programma heeft het over 290.000 nieuwe woningen die geschikt moeten zijn voor ouderen als onderdeel van de totaal 900.000 nieuw te bouwen woningen. De verdeling van de 290.000 woningen ziet er als volgt uit: 170.000 woningen nultredenwoningen, 80.000 geclusterde woningen en 40.000 verpleegzorgplekken (nu: zorggeschikte woningen).

Handreiking geclusterde woonvormen
Recentelijk heeft Platform31 de ‘Handreiking geclusterde woonvormen voor senioren’ gepubliceerd als eerste deel van een reeks verdiepingen op geclusterd wonen. De handreiking biedt gemeenten en ontwikkelende partijen informatie over wat geclusterd wonen voor senioren. Ook beschrijft ze de belangrijke aandachtspunten bij het ontwikkelen van geclusterd wonen. In deze handreiking staat:

uitleg over wat we verstaan onder geclusterde woonvormen
informatie over de woonbehoefte van ouderen
afwegingen voor de haalbaarheid, financiële kant en locatie voor de geclusterde woonvorm
aandachtspunten voor stad en regio met voorbeelden van geclusterde woonvormen

Mijn ervaring met projecten rondom tussenwoonvormen
De laatste periode ben ik bij diverse tussenwoonvormen betrokken. Ik deel hierover graag wat informatie. Heb je vragen? Neem dan gerust contact op.

Portaal: gemengd wonen
Woningcorporatie Portaal organiseerde op 8 juni 2023 een conferentie Gemengd wonen voor partners van corporaties, zorg, welzijn en gemeenten. Ik mocht als spreker mijn visie, ervaringen en aanbevelingen delen. Mooi om te doen!

Zoals Portaal omschrijft op haar website: “Gemengd wonen is een woonvorm waarbij bewoners met en zonder woonbegeleiding er doelbewust voor kiezen om in georganiseerd verband samen te wonen. Ze kiezen bewust voor een woonplek met meer sociaal contact. Sommigen omdat ze hulp nodig hebben bij zelfstandig wonen. Anderen omdat ze graag een goede buur willen zijn. Portaal beheert dertien gemengd-wonenprojecten in de regio’s Utrecht, Amersfoort, Leiden en Arnhem. In totaal omvatten deze projecten 2000 woningen.”

Portaal bracht de lessen uit deze projecten samen in de ‘7 bouwstenen van gemengd wonen’. Werk je zelf mee aan dergelijke projecten of ga je net starten? Doe dan je voordeel hiermee en download de geleerde lessen. Je kunt voor informatie ook contact opnemen met programmamanager Hanneke Schreuders. Indien gewenst, brengt ze je graag in contact met collega’s die dagelijks met vele partners en bewoners aan deze projecten werken.

Gezond en Wel Thuis: woonzorgconcept tussen zelfstandig thuis en verpleeghuis
Gezond en Wel Thuis is een innovatieve aanpak, geïnitieerd door DSW zorgkantoor als onderdeel van het Programma Regionale Aanpak Ouderenzorg onder de naam Gezond en Wel Ouder Worden. Gezond en Wel Thuis is een woonzorgconcept voor ouderen tussen zelfstandig thuis en het verpleeghuis in, waarbij de zorg- en gemeenschappelijke activiteiten in samenhang worden georganiseerd en gefinancierd. Doel is om zestien Gezond en Wel Thuis-locaties op te zetten. Hiervoor kunnen zorgorganisaties, woningbouwcorporaties en andere woningbezitters een aanvraag indienen.

Gezond en Wel Thuis heeft het volgende voor ogen:

Ouderen worden in staat gesteld om prettiger, gelukkiger en langer thuis te wonen met een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven.
Zorgpersoneel wordt gestimuleerd om meer in te zetten op preventie.
Rondom de pilotlocatie wordt een gemeenschap opgebouwd om een goed sociaal netwerk voor de bewoners van de Gezond en Wel Thuis-locatie te faciliteren.
Door een vast zorg- en ondersteuningsteam van een preferente aanbieder in te zetten, wordt het zorgpersoneel zo efficiënt mogelijk ingezet.
Onnodige zorg en ondersteuning worden voorkomen, waardoor zorgkosten worden bespaard.

Deze aanpak is tot stand gekomen in co-creatie met gemeenten, zorg- en welzijnsorganisaties, Wmo-uitvoerders en woningcorporaties, en samen met Zorgkantoor DSW. Namens DSW heb ik de sessies begeleid en meegedacht over de totstandkoming van deze pilot. Op de website van Gezond en Wel vind je meer informatie.

Goeree Overflakkee: tussenwoonvormen binnen bestaande kernen
Woningcorporatie Oost West Wonen en zorgorganisatie CuraMare vroegen mij in 2022 om als onafhankelijk procesmanager aan de slag te gaan met het vormgeven van een pilot rondom ‘zorgzame wijken en kernen’. Doel is dat senioren zo lang en gelukkig mogelijk, met behoud van eigen regie, zelfstandig thuis kunnen blijven wonen, vormgegeven vanuit een integrale aanpak. Dat wil zeggen: een geschikte woning, een goede woonomgeving met voldoende faciliteiten voor ontmoeting en activiteiten, aandacht voor welzijn (contacten, eigen regie) en adequate zorg.
Op Goeree Overflakkee is er sprake van een uitgestrekt gebied met veel kleine kernen. Tussenwoonvormen zullen dan ook eerder binnen bestaande kernen moeten worden vormgegeven dan in complexen.

Begin 2023 blijken partijen al een stuk verder te zijn. De gemeente Goeree Overflakkee, andere zorg- en welzijnsaanbieders en samenwerkingsverbanden zijn goed aangehaakt. Er is sprake van een gezamenlijk commitment om ermee aan de slag te gaan en er zijn diverse deelopgaves geformuleerd. Zo moet dit project worden verbonden met herontwikkeling en er wordt nagedacht over preferred supplierschap en participatie van de inwoners. De projectstructuur en Governance zijn inmiddels ingericht. De komende tijd werken alle partijen dit verder uit.

Mijn inzet is daarmee beëindigd. Ik vind het mooi om te zien dat het inmiddels goed verankerd is in alle organisaties.

De Rijp in Breda
In juni 2023 is het gemengd-wonen nieuwbouwproject De Rijp van WonenBreburg in Breda opgeleverd. De laatste jaren was ik, namens de samenwerkende organisaties, onafhankelijk procesmanager van dit project. Na oplevering heb ik mijn rol beëindigd.

Vanaf de start is dit project vanuit samenwerking opgebouwd. Betrokken partijen waren WonenBreburg, Gemeente Breda, Prisma, Sovak, SMO Breda en Zintri Zorggroep. Gezamenlijk is letterlijk en figuurlijk met elkaar gebouwd aan dit gemengd-wonen project. Ik ben trots op wat partijen hebben gerealiseerd.

Doelstelling is om de community zodanig vorm te geven en te ondersteunen met communitybuilding dat de geïndiceerde ondersteuning kan worden afgeschaald. De komende tijd wordt hier gezamenlijk gewerkt aan echte systeeminnovatie en transformatie, wat met een maatschappelijke kosten-batenanalyse wordt gemonitord. Meer informatie vind je op de website van WonenBreburg.

De gedachte achter het gemengd-wonen project in De Rijp in Breda komt voort uit het gezegde ‘Beter een goede buur dan een verre vriend’. In 2023 openden de deuren van deze nieuwe, levendige community waar iedereen meedoet en meetelt. Of je nu jong of oud bent, alleen of met z’n tweeën, met of zonder hulpvraag. Alle bewoners kiezen er bewust voor om een goede buur te zijn. Samen een kop koffie drinken, een buurtactiviteit organiseren, een handje helpen bij het plakken van een fietsband of bij de administratie. Zo ontstaat een woonplek waar iedereen zich thuis voelt.

Het nieuwbouwcomplex in Heuvel telt 53 zelfstandige sociale huurappartementen. 20 woningen zijn bedoeld voor mensen die tijdelijk ondersteuning nodig hebben bij het zelfstandig wonen, met begeleiding van zorgprofessionals. Het zijn een-, twee- of driekamerappartementen met een inpandig balkon. Ze zijn energiezuinig om de woonlasten voor bewoners laag te houden. In het gebouw is veel aandacht voor ontmoeting. Zo is er een gemeenschappelijke keuken plus een ruimte waarvan ook de wijk gebruik kan maken. Verder is er een tuin en zijn de gangen extra breed en voorzien van zitjes. De communitybouwer helpt de bewoners samen activiteiten te organiseren en leert hen hoe zij kunnen bijdragen aan de community, ook in verbinding met de wijk.

Om samen een levendige en fijne community te vormen, is het belangrijk om een groep samen te stellen die oog heeft voor elkaar. Daarom kijken WonenBreburg en partners goed waarom huurders hier willen wonen en wat ze kunnen bijdragen. Woningen worden dus op basis van motivatie aangeboden.

Overzicht aan financiële regelingen voor ouderenhuisvesting

Let op: onderstaande informatie is afkomstig van de ministeries van BZK en VWS.

Voor de realisatie van ouderenhuisvesting zijn diverse regelingen ontwikkeld. De regelingen vallen onder het programma Wonen en Zorg voor Ouderen. Daarnaast is er ook een bijdrage aan de ouderenhuisvesting mogelijk vanuit de algemene regelingen van BZK en VWS. Hieronder zet ik alle regelingen voor je op een rij. In de titel van elke regeling is een link opgenomen naar de betreffende informatiepagina. Aan het einde van deze paragraaf staat een totaaloverzicht van looptijden, middelen en systematiek van de regelingen.

Specifieke regelingen voor wonen en zorg voor ouderen

Stimuleringsregeling Zorggeschikte Woningen (SGWZ)
Het doel van deze regeling (€ 312 miljoen) is om 20.000 zorggeschikte woningen in de sociale huur te bouwen. De regeling biedt dekking voor de onrendabele top op deze woningen. De zorggeschikte woningen zijn bedoeld voor mensen die in de huidige situatie vaak naar een verpleeghuis gaan. Woningcorporaties en zorgaanbieders kunnen een beroep doen op de subsidieregeling voor zowel nieuwbouw als de transformatie van bestaande gebouwen.

Er zijn meerdere woonvormen mogelijk: woonvormen waar de bewoners allemaal een Wlz-indicatie hebben, woonvormen waar een vleugel of deel van de woningen geschikt/bestemd is voor mensen met een zwaardere zorgvraag en een woonvorm waarin elke woning zorggeschikt is en waar een deel van de bewoners een Wlz-indicatie heeft. Per project moet minimaal 30 procent van het aantal woningen worden toegewezen aan Wlz-cliënten. Bovendien moet de bouw binnen drie jaar na toekenning plaatsvinden. Deze regeling is op 6 juli 2023 opengegaan voor consultatie (bijlage 8). De regeling wordt in de tweede helft van 2023 gepubliceerd en kent een doorlooptijd tot en met 2026.

Stimuleringsruimte Ontmoetingsruimte (SOO)
Burgerinitiatieven, woningcorporaties, zorginstellingen en marktpartijen kunnen een subsidie aanvragen voor de bouw van ontmoetingsruimten in geclusterde woonvormen voor ouderen. Het kan gaan om nieuwe woonvormen, maar ook om bestaande complexen. De ontmoetingsruimte hoeft niet fysiek verbonden te zijn met een van de woningen. Voor deze regeling is dit jaar € 26 miljoen beschikbaar en de regeling staat momenteel open.

Voorwaarde is dat minimaal de helft van de bewoners 55 jaar of ouder is. Naast deze primaire doelgroep is een mix van bewoners met verschillende leeftijden, verschillende inkomenshoogten en verschillende soorten zorgvraag mogelijk. In het exploitatieplan moet de aanvrager aangeven hoe de ruimte minimaal de eerste vijf jaar na oplevering voor ontmoeting wordt gebruikt en hoe de beheers- en exploitatiekosten voor deze periode worden gedekt.

Stimuleringsregeling Wonen en Zorg (SWZ)
De SWZ helpt particuliere initiatiefnemers en sociale ondernemers bij de financiering van kleinschalige innovatieve woonvormen die wonen, ondersteuning en eventueel zorg combineren. Deze initiatiefnemers kunnen in diverse fasen tegen financieringsproblemen aanlopen. Daarom bestaat de stimuleringsregeling uit verschillende onderdelen:

een subsidie voor haalbaarheidsonderzoek (€ 1 miljoen)
een lening voor de planontwikkelfase (tot € 15 miljoen)
een borgstelling in de bouw of nafinancieringsfase (tot € 100 miljoen)

De regeling staat momenteel open, en wordt in 2023 geëvalueerd. Het is nog mogelijk om tot april 2024 een aanvraag in te dienen.

Regeling Intergenerationeel wonen
Deze regeling wil stimuleren dat jongeren in geclusterde woonvormen gaan wonen, waar nu overwegend ouderen wonen. Jongeren kunnen in dat geval een huurverlaging van maximaal 200 euro per maand ontvangen. Als tegenprestatie treden de jongeren dan op als een goede buur, waarmee ze sociale cohesie en sociale interactie stimuleren in een wooncomplex. Uit de regeling kan tevens financiering worden aangevraagd voor de begeleiding van deze jongeren. De regeling kent een jaarlijks oplopend budget, met in 2023 een plafond van € 5,2 miljoen. De regeling staat momenteel open en sluit medio september.

Ondersteunende regelingen

Het is mogelijk om ook voor ouderenhuisvesting aanspraak te maken op algemene subsidieregelingen behorende tot wonen en woningbouw. Eveneens kunnen de onomkeerbare plannen voor nieuwe verpleeghuisplekken worden opgenomen in deze regelingen. BZK publiceert deze zomer op zijn website een overzicht van alle regelingen op het gebied van wonen en woningbouw, met informatie over openstelling, budgetten en contactinformatie.

Startbouwimpuls
De Startbouwimpuls is bedoeld voor projecten die planologisch ver genoeg zijn om uiterlijk in 2024/2025 te starten met bouwen, maar door de veranderde economische omstandigheden de business case niet meer rondkrijgen. Daardoor dreigen deze projecten te vertragen of on hold te worden gezet. Met deze subsidie wordt de start van de bouw mogelijk gemaakt.

Woningbouwimpuls
De Woningbouwimpuls is bedoeld om de realisatie van betaalbare woningen te stimuleren en te versnellen. Gemeenten kunnen projecten aandragen met tekorten op de publieke grondexploitatie, die met de subsidie tot 50% kunnen worden gedekt. Het gaat hierbij om projecten in gebiedsontwikkelingen van een grotere omvang, waarbij het lastig is om de kosten voor investeringen rondom (betaalbare) woningbouw (zoals openbare ruimte, infrastructuur etc.) in voldoende mate te verhalen op de ontwikkelende partij. In 2023 wordt de zesde en laatste tranche opengesteld.

Flexpoolregeling
Deze regeling wordt ingezet voor flexibele capaciteit en expertise bij medeoverheden. Ze wordt onder andere gebruikt voor het opstellen van volkshuisvestelijke programma’s voor ouderen of het uitvoeren van plannen voor woningbouw voor ouderen. In 2022 is 40 miljoen beschikbaar gesteld voor het inhuren van extra capaciteit en expertise ter bevordering van de snelheid van woningbouw- en herstructureringsprojecten, of het opstellen van woonzorgvisies. Voor 2023 is er € 10 miljoen extra beschikbaar gesteld, en in 2024 € 40 miljoen.

Verwachte openstelling en budget van bovenstaande regelingen

Ondersteuningsmogelijkheden bij de uitvoering

Vanuit het programma Wonen en Zorg voor Ouderen zijn er diverse mogelijkheden om ondersteuning te krijgen bij de uitwerking van de opgave door medeoverheden.

Aanjaagteam Wonen Welzijn Zorg voor Ouderen
Het Aanjaagteam Wonen Welzijn Zorg voor Ouderen is het vervolg op de Taskforce Wonen en Zorg. Het Aanjaagteam opereert als een onafhankelijk orgaan dat in dienst staat van de opgave, en bestaat uit onder andere een bestuurlijk aanjager, een aantal leden, zeven adviseurs en een landsdekkend netwerk aan bestuurlijke ambassadeurs. Het Aanjaagteam kan medeoverheden helpen om het gesprek over de bouwopgave voor ouderen op te zetten en vorm te geven. Daarbij zetten zij in op (bestuurlijke) procesbegeleiding, netwerkvorming en inhoudelijke begeleiding bij de totstandkoming van regionale afspraken. De inzet van het Aanjaagteam kent geen co-financieringseis voor medeoverheden.

Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen van RVO
Het Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen (EHA) van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) kan ondersteuning bieden om een integraal volkshuisvestelijk programma voor aandachtsgroepen en ouderen te maken en uit te voeren. Het expertteam helpt ook bij het opstellen van een uitvoeringsagenda, prestatieafspraken, (meerjarige) samenwerking en monitoring van passende huisvesting. De ondersteuning varieert van een kort mondeling antwoord tot een langer durend ondersteuningstraject. De inzet van experts kent een co-financieringseis voor medeoverheden.

Expertteam Woningbouw
Het expertteam woningbouw (RVO) biedt onafhankelijk advies en praktische ondersteuning om bouwprojecten weer in beweging te brengen, samenwerking te organiseren en bouwprocessen te versnellen. De inzet van experts kent een co-financieringseis voor medeoverheden.

Expertondersteuning in de Bollenstreek

Twee jaar lang was ik als expert – eerst als een van de drie, daarna als enige – verbonden aan de regio Hillegom-Lisse-Teylingen (HLT). Ik heb mijn expertise onder meer ingezet voor de analyse van de (kwantitatieve en kwalitatieve) opgave, voor het inspireren en vormgeven van innovatie (onder andere op tussenwoonvormen en technologie), voor het ondersteunen bij de procesorganisatie en het vormgeven van de governance, en bij het afsluiten van een ambitieovereenkomst.

Een mooi traject waarbij de HLT-regio met de opbrengst verder kan werken aan prettig wonen, een betrokken gemeenschap en passende zorg. Ik kijk hier met een positief gevoel op terug en ben verheugd te zien welke vervolgstappen er worden gezet. Op de website van de RVO staan praktijkverhalen van de ondersteuningstrajecten van het Expertteam Huisvesting Aandachtsgroepen (EHA), dat voortkomt uit het Ondersteuningsteam Wonen en Zorg (OWZ). Ook het praktijkverhaal voor de HLT-regio is hierin opgenomen.

Kennis als inspiratie

Niets is beter dan elkaar te inspireren. Daarom heb ik de meest interessante kennisitems uit verschillende media voor je verzameld. Heb je ook iets te delen? Laat het me weten en ik neem het graag in de volgende nieuwsbrief op.

Interessante links

Bundel ‘Zorgzame buurten’ van Vilans
De bundel ‘Zorgzame buurten’, die tot stand kwam door een samenwerking tussen Movisie, Nederland Zorgt Voor Elkaar en Vilans, beschrijft een aantal inspirerende voorbeelden van zorgzame gemeenschappen die gerealiseerd zijn door initiatieven vanuit verschillende domeinen: burgers, welzijn, zorg en wonen. Daarbij gaat het om samen leven in een buurt met een heterogene populatie. Op de website van Vilans vind je meer informatie en kun je de bundel downloaden.

Raad van Ouderen: advies ‘Zorgen om de ouderenzorg’
Als vervolg op de eerste reactie van de Raad van Ouderen op het programma ‘Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen’, is een advies gepubliceerd rondom ouderen op of over de drempel van de langdurige zorg. Het gaat met name om de kwetsbare ouderen met vergevorderde dementie en/of ouderen die lichamelijk lijden, vaak in combinatie met sociale kwetsbaarheid. Op de website van Beter Oud kun je het advies downloaden.

Impuls: onderzoeksresultaten van transitie van woonvoorziening naar zelfstandig wonen
Impuls, het onderzoekcentrum maatschappelijke zorg van het Radboudumc, volgde een groep van 72 mensen gedurende anderhalf jaar vanaf het moment dat zij de transitie maakten van een woonvoorziening naar zelfstandig wonen. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd, evenals de bundel ‘Weer zelfstandig wonen’. Hierin vertellen 25 mensen hun persoonlijke verhaal over hun stap vanuit een woonvoorziening naar zelfstandig wonen. Er is ook een infographic gemaakt.

Ministerie BZK: diverse financiële regelingen voor realiseren huisvesting aandachtsgroepen
Op de website van het ministerie van BZK vind je diverse financiële regelingen die het Rijk beschikbaar stelt voor het realiseren van huisvesting voor aandachtsgroepen. Zo is er de stimuleringsregeling flex- en transformatiewoningen, die ervoor moet zorgen dat woningen sneller beschikbaar zijn voor mensen die met spoed woonruimte nodig hebben. Ander voorbeeld is de regeling Huisvesting Grote Gezinnen Vergunninghouders. Deze helpt gemeenten om woningen geschikt te maken voor bewoning door grote gezinnen van vergunninghouders (vanaf 7 personen).

Raad voor Volksgezondheid & Samenleving: adviesrapport ‘Met de stroom mee’
In dit adviesrapport pleit de RVS voor fundamentele veranderingen om tot een toekomstbestendig zorgstelsel te komen. Concrete voorstellen hiervoor zijn: 1) van concurrentie naar samenwerking, 2) van individuele naar gedeelde verantwoordelijkheid en 3) van gesloten naar open en lerend. Op de website van de RVS kun je het adviesrapport ‘Met de stroom mee’ en de infographics downloaden.

Integraal Zorgakkoord: opstellen en/of actualiseren regiobeelden/regioplannen
Om de huidige en toekomstige zorgvraag in beeld te krijgen, is in het Integraal Zorgakkoord (IZA) afgesproken dat regionale partijen jaarlijks een overzicht met data opstellen en actualiseren. Bijvoorbeeld rondom zorgvraag/aanbod, gezondheid/leefstijl en bevolkingsontwikkeling. Op basis van deze inmiddels geactualiseerde ‘regiobeelden’ en met input van een groot aantal organisaties worden concrete regioplannen voor 2024 gemaakt. Op de website ‘de juiste zorg op de juiste plek’ kun je alle regiobeelden bekijken.

Wegwijzer langdurende zorg thuis
Op de website van Waardigheid en trots voor de toekomst is onlangs de ‘Wegwijzer langdurige zorg thuis’ geïntroduceerd. Deze wegwijzer geeft inzicht in de verschillen en overeenkomsten tussen de leveringsvormen rondom zaken als toegang tot de zorg, woonsituatie, wie levert de zorg, welzijn, toezicht en medische verantwoordelijkheid. Je kunt op de website ook het ‘dienstenoverzicht langdurige zorg thuis’ downloaden.

Zorg in Denemarken vergeleken met Nederland
In het rapport ‘Zorg in Denemarken: Walhalla… of niet’ lees je of het Deense zorgsysteem echt zoveel beter is dan in Nederland. Of ligt het toch wat genuanceerder en kan Denemarken ook nog wat van ons leren? Een van de belangrijkste lessen na vergelijking van beide zorgsystemen is dat een zorgsysteem een complexe puzzel is en dat je puzzelstukjes niet simpelweg kunt kopiëren.

Aanpassing Wet langdurige zorg dringend nodig
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) concludeert in twee uitgebrachte adviezen, Scheiden van wonen en zorg en Positionering behandeling van Wlz-cliënten, dat de manier waarop de langdurige zorg nu is georganiseerd, niet langer houdbaar is. Sterker nog, de zorg aan de meest kwetsbaren komt in gevaar, als er niets verandert. Er moeten politieke keuzes worden gemaakt en ook wetswijzigingen zijn nodig. De NZa roept de minister op hiermee snel aan de slag te gaan.